Na rozliczenie podatku PIT pozostało co prawda jeszcze sporo czasu, jednak warto już teraz nie czekając do 30 kwietnia 2013 r. zastanowić się, które z dokonanych w ciągu roku darowizn można odliczyć od dochodu. Jest to o tyle ważne, iż skorzystanie z tej preferencji podatkowej zależy od spełnienia szeregu warunków, a w stosunku do darowizn dokonanych na cele pożytku publicznego są one określone przez ustawodawcę w sposób dość rygorystyczny.
Zgodnie z art. 26 ust. 1 pkt 9 lit. a) ustawy o PIT, podstawę obliczenia podatku stanowi dochód po odliczeniu kwot darowizn przekazanych na cele określone w art. 4 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (tj. Dz. U. 2010 r. Nr 234 poz. 1536 z późn. zm.; dalej jako: „ustawa o działalności pożytku publicznego”), organizacjom, o których mowa w art. 3 ust. 2 i 3 tej ustawy, lub równoważnym organizacjom określonym w przepisach regulujących działalność pożytku publicznego obowiązujących w innym niż Rzeczpospolita Polska państwie członkowskim Unii Europejskiej lub innym państwie należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego, prowadzącym działalność pożytku publicznego w sferze zadań publicznych, realizującym te cele, z zastrzeżeniem ust. 6e. Należy także zaznaczyć, że łączna kwota odliczeń z tytułów określonych w art. 26 ust. 1 pkt 9 ustawy o PIT nie może przekroczyć w roku podatkowym kwoty stanowiącej 6% dochodu. Odliczeniu nie podlegają jednak darowizny poniesione na rzecz:
- osób fizycznych;
- osób prawnych oraz jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej, prowadzących działalność gospodarczą polegającą na wytwarzaniu wyrobów przemysłu elektronicznego, paliwowego, tytoniowego, spirytusowego, winiarskiego, piwowarskiego, a także pozostałych wyrobów alkoholowych o zawartości alkoholu powyżej 1,5%, oraz wyrobów z metali szlachetnych albo z udziałem tych metali, lub handlu tymi wyrobami.
Ponadto jeżeli przedmiotem darowizny są towary opodatkowane podatkiem VAT, za kwotę darowizny uważa się wartość towaru wraz z podatkiem od towarów i usług, w części przekraczającej kwotę podatku naliczonego, którą podatnik ma prawo odliczyć zgodnie z przepisami o podatku od towarów i usług z tytułu dokonania tej darowizny. Przy określaniu wartości tych darowizn stosuje się odpowiednio art. 19 – tj. nie może ona odbiegać od wartości rynkowej darowanych towarów.
Zastosowanie powyższej preferencji uzależnione jest więc od spełnienia łącznie następujących warunków:
- przekazane świadczenie ma charakter darowizny;
- darowizna została przekazana na cele określone w art. 4 ustawy o działalności pożytku publicznego;
- obdarowanym musi być organizacja określona w art. 3 ust. 2 i 3 tej ustawy prowadząca działalność pożytku publicznego w sferze zadań publicznych.
Zatem, aby móc skorzystać z powyższego odliczenia w pierwszej kolejności należy wyjaśnić charakter wpłat dokonanych przecz podatników, a w szczególności to czy mogą one zostać uznane za darowiznę. Zgodnie z treścią art. 888 § 1 KC przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku. W myśl powyższego przepisu umowa darowizny polega na bezpłatnym nieekwiwalentnym świadczeniu darczyńcy kosztem swego majątku dla przysporzenia korzyści obdarowanemu, a więc nie wiąże się z uzyskaniem w zamian jakiegokolwiek dobra albo innego świadczenia w związku z np. przekazaną kwotą pieniędzy. Odnosząc się do wyroku WSA we Wrocławiu z dnia 16 września 2009 r. (sygn. I SA/Wr 645/09) należy zauważyć, że: "W orzecznictwie i doktrynie prawa cywilnego podkreśla się, iż przy wykładni art. 888 § 1 k.c. podstawowe znaczenie ma zamiar darczyńcy. W przypadku darowizny mamy bowiem do czynienia z zamiarem wzbogacenia obdarowanego kosztem własnego majątku (causa donandi), bez oczekiwania świadczenia ze strony obdarowanego. Tym samym oczekiwanie na świadczenie drugiej strony, które miałoby wejść do majątku darującego w zamian za pierwotne świadczenie, wyłącza darowiznę".
Warto wskazać, iż pewne wątpliwości uznania danej wpłaty za darowiznę mogą pojawić się w sytuacji gdy obdarowany podmiot w zamian za nią oferował podatnikowi (darczyńcy) jakąkolwiek korzyść. Taki przypadek może mieć miejsce, gdy np. szkoła w zamian za czyniona przez rodziców „darowiznę” zobowiązuje się do bezpłatnego kształcenia uczniów. Odwołując się bowiem do wyroku WSA we Wrocławiu z dnia 9 grudnia 2005 r. (sygn. I SA/Wr 1118/04 ), należy zauważyć, że: "Nie ma znaczenia, czy wpłacone przez skarżących pieniądze byłyby bezpośrednio przekazywane Szkole na koszty nauki córki stron, czy też nie. Znaczenie fundamentalne dla ulgi w podatku dochodowym od osób fizycznych, z której skarżący chcieliby skorzystać, ma fakt, iż Fundacja zobowiązała się do bezpłatnego kształcenia córki skarżących w zamian za uczynioną przez skarżących "darowiznę". Przekreśla to bezpłatny charakter uczynionej przez skarżących wpłaty". W konsekwencji takie wpłaty nie stanowią darowizny, której istotę wskazuje przepis art. 888 § 1 KC, co oznacza, że nie spełniają podstawowego warunku, uprawniającego do skorzystania z odliczenia z tytułu ulgi zawartej w przepisie art. 26 ust. 1 pkt 9 lit. a) ustawy o PIT.
Kolejnym warunkiem odliczenia od dochodu analizowanej darowizny jest to by została ona przekazana na cele określone w art. 4 ustawy o działalności pożytku publicznego. Katalog zawarty w art. 4 ust. 1 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie zawiera 33 różne cele pożytku publicznego, wśród których m.in. w punkcie 14 wymieniono zadania w zakresie nauki, szkolnictwa wyższego, edukacji, oświaty i wychowania. Punkt 16 obejmuje zadania w zakresie kultury, sztuki, ochrony dóbr kultury i dziedzictwa narodowego. Natomiast punkt 24 dotyczy zadań w zakresie pomocy ofiarom katastrof, klęsk żywiołowych, konfliktów zbrojnych i wojen w kraju i za granicą. Podkreślenie wymaga, iż podmiot na rzecz którego dokonywana jest darowizna musi realizować wskazane w analizowanym przepisie cele.
Problem może również okazać się określenie statusu obdarowanego podmiotu tj. czy może on zostać uznany za jedną z organizacji o których mowa w art. 3 ust. 2 i 3 ustawy o działalności pożytku publicznego. Odwołując się do treści przywołanego ust. 2 tego artykuły należy stwierdzić, że organizacjami pozarządowymi są:
- niebędące jednostkami sektora finansów publicznych, w rozumieniu ustawy o finansach publicznych,
- niedziałające w celu osiągnięcia zysku
- osoby prawne lub jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, którym odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, w tym fundacje i stowarzyszenia, z zastrzeżeniem ust. 4.
Działalność pożytku publicznego w myśl ust. 3 może być prowadzona także przez:
- osoby prawne i jednostki organizacyjne działające na podstawie przepisów o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej, o stosunku Państwa do innych kościołów i związków wyznaniowych oraz o gwarancjach wolności sumienia i wyznania, jeżeli ich cele statutowe obejmują prowadzenie działalności pożytku publicznego;
- stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego;
- spółdzielnie socjalne;
- spółki akcyjne i spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz kluby sportowe będące spółkami działającymi na podstawie przepisów ustawy z dnia 25 czerwca 2010 r. o sporcie (Dz. U. Nr 127, poz. 857, z późn. zm.), które nie działają w celu osiągnięcia zysku oraz przeznaczają całość dochodu na realizację celów statutowych oraz nie przeznaczają zysku do podziału między swoich udziałowców, akcjonariuszy i pracowników.
- nie działają w celu osiągnięcia zysku oraz przeznaczają całość dochodu na realizację celów statutowych oraz nie przeznaczają zysku do podziału między swoich członków, udziałowców, akcjonariuszy i pracowników.
Należy przy tym mieć na uwadze, że obdarowany podmiot nie musi formalnie posiadać statusu organizacji pożytku publicznego, ważne natomiast jest by prowadził działalność pożytku publicznego w sferze zadań publicznych i nie był jednostką sektora finansów publicznych. Stanowisko to zgodnie potwierdzają organy podatkowe czego dowodem jest m.in. interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy z dnia 26 września 2007 r. (znak ITPB1/415-93/07/RS), w której organy podatkowy stwierdził, że: „(…) zakres ulgi przewidzianej w przepisie art. 26 ust. 1 pkt 9 lit. a) ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, związanej z darowiznami na rzecz organizacji pozarządowych nie uzależnia dokonania odliczenia od posiadania przez obdarowaną organizację formalnego statusu organizacji pożytku publicznego. Istotne jest, aby jednostka obdarowana prowadziła działalność pożytku publicznego w sferze zadań publicznych i nie była jednostką sektora finansów publicznych”.
Na zakończenie należy także przypomnieć, iż wysokość dokonanych darowizn na cele pożytku publicznego powinna być prawidłowo udokumentowana w postaci:
- dowodu wpłaty na rachunek bankowy obdarowanego - w przypadku darowizny pieniężnej;
- dowodu, z którego wynikają dane identyfikujące darczyńcę oraz wartość przekazanej darowizny wraz z oświadczeniem obdarowanego o jej przyjęciu - w przypadku darowizny innej niż pieniężna.
Podsumowując, odliczenie od dochodu w rocznym zeznaniu podatkowym darowizn na cele pożytku publicznego jest możliwe tylko i wyłącznie po spełnieniu ściśle określonych warunków. Podkreślenia wymaga, iż w przypadku niespełnienia któregokolwiek z wyżej omówionych warunków organy podatkowe mogą zakwestionować prawidłowość dokonanego odliczenia, ze wszystkimi tego negatywnymi konsekwencjami.
Marcin Parulski
Konsultant w Departamencie Doradztwa Podatkowego Małopolskiego Instytutu Studiów Podatkowych w Krakowie
Artykuł ma charakter jedynie informacyjny i stanowi publikację zainspirowaną treścią artykułów prasowych, interpretacji organów podatkowych i orzeczeń sądów administracyjnych. Nie stanowi porady ani opinii podatkowej czy prawnej w rozumieniu art. 2 ust. 1 i art. 31 ustawy o doradztwie podatkowym (Dz. U. z 1996 r. Nr 102, poz. 475, ze zm.) i jest odzwierciedleniem poglądów wyrażanych przez autorów publikacji. Małopolski Instytut Studiów Podatkowych Sp. z o.o. nie bierze odpowiedzialności za ewentualne skutki podejmowanych decyzji na ich podstawie.