14.09 Jak dokonać podziału majątku spółki cywilnej?
Ze wspólnikiem (2 os., 50/50) planujemy likwidację s.c. Jeden będzie prowadził własną działalność, drugi nie. W trakcie działania s.c. zakupiliśmy na zasadzie współwłasności (50/50) 6 lokali usługowych (FV na spółkę, VAT odliczony, zaliczenie w środki trwałe). Planujemy „rozdzielić” je, aby każdy stał się właścicielem w 100% 3 lokali. Jednocześnie wspólnik chce włączyć swoje 3 lokale do jednoosobowej działalności. Lokale zostały zakupione w latach 2002 – 2008, w cenach niższych niż obecna wartość rynkowa.
Jak dokonać tego „podziału”? Czy lepiej w trakcie działania s.c., czy po likwidacji? Czy jeśli w trakcie, s.c. wystawia fa sprzedaży jednemu wspólnikowi na całość, czy na połowę i według jakich wartości (rynkowej, czy pierwotnego zakupu)? W jakiej wysokości odprowadzimy wtedy VAT i dochodowy? Czy przekazanie połowy własności można dokonać w jakiś inny sposób? Czy można uniknąć opodatkowania (VAT i dochodowy) sprzedając/przekazując (jak?) 3 lokale do działalności jednego wspólnika? Reasumując, jak i w którym momencie najkorzystniej podatkowo to zrobić (pod względem VAT i dochodowego)?
Spółka cywilna nazywana jest także spółką prawa cywilnego i jest w swojej istocie umową cywilnoprawną, regulowaną przez art. 860-875 Kodeksu cywilnego. W czasie trwania spółki cywilnej, majątek wspólników wniesiony w postaci wkładów, ma charakter współwłasności łącznej. Konsekwencją niepodzielności majątku wspólnego jest jego nienaruszalność. Oznacza to, że wspólnik nie może rozporządzić ani udziałem w tym majątku, ani udziałem w poszczególnych jego składnikach (art. 863 § 1 Kodeksu cywilnego) do momentu zniesienia współwłasności.
W związku z powyższym, nie jest możliwe sprzedanie nieruchomości będącej współwłasnością obu wspólników na rzecz jednego z jej współwłaścicieli, gdyż faktycznie dochodziłoby wtedy do rozporządzenia udziałem w majątku wspólnym przez jednego ze wspólników. Jedyną możliwością podziału nieruchomości przez wspólników dwuosobowej spółki cywilnej jest zniesienie współwłasności łącznej w związku z likwidacją spółki cywilnej.
Jak wynika z orzecznictwa, zasada jednokrotności opodatkowania spółek osobowych na gruncie podatku dochodowego od osób fizycznych oraz zasada traktowania dochodów spółek bezpośrednio jako dochodów wspólników (w proporcji odpowiadającej posiadanym udziałom), skutkuje brakiem powstania obowiązku podatkowego przy wnoszeniu wkładów do spółek osobowych, ale także brakiem obowiązku podatkowego przy wycofywaniu ( o czym wskazuje art. 21 ust.50 u.p.d.o.f. który jak wynika z orzecznictwa stosuje się także do spółek cywilnych) i podziale zysków na skutek likwidacji spółki bądź wystąpienia jej wspólników. Powyższe przepisy stosuje się również do wspólników spółki cywilnej.
Fakt likwidacji spółki wiąże się jednak z powstaniem obowiązku podatkowego w podatku dochodowym po stronie wspólników, gdzie podstawą opodatkowania jest wartość proporcji wynikającej z tzw. spisu z natury, do której stosuje się 10% stawką podatku zryczałtowanego. W spisie z natury nie uwzględnia się środków trwałych, w szczególności wskazanych w stanie faktycznym nieruchomości. Wobec powyższego, likwidacja spółki powinna być dla byłych wspólników neutralna, pod warunkiem, że podział majątku nastąpił adekwatnie do udziału we współwłasności.
Skutek w podatku VAT
Na gruncie ustawy o VAT spółka cywilna jest uznawana za samodzielnego podatnika, dlatego dotyczy jej obowiązek rozliczenia się z podatku VAT na dzień jej likwidacji. W związku z tym istnieje obowiązek sporządzenia spisu z natury, tzw. remanentu likwidacyjnego towarów na dzień rozwiązania spółki, w spisie powinny być ujęte towary własnej produkcji i towary, które po nabyciu nie były przedmiotem dostawy towarów, w stosunku do których podatnik miał prawo do odliczenia podatku przy ich nabyciu. Środki trwałe na gruncie tego podatku także podlegają ujęciu w remanencie likwidacyjnym, gdyż w związku z zakończeniem działalności tracą one status środków trwałych, stając się towarami handlowymi. Zgodnie z art. 14 ust.8 ustawy o VAT ustalenia wartości towarów, która stanowi podstawę opodatkowania, dokonuje się zgodnie z art. 29 ust.10, gdzie za podstawę opodatkowania przyjmuje się cenę nabycia towarów (bez podatku), a gdy nie ma ceny nabycia koszt wytworzenia, określone w momencie dostawy tych towarów. Zgodnie z linią orzeczniczą i interpretacyjną organów podatkowych wartość towarów będzie stanowiła ich cena jaką zapłaciłby Wnioskodawca w dniu dostawy, rozumianym jako dzień, w którym powinien być sporządzony spis z natury.
Zgodnie z art. 14 ust.7 VAT dostawa towarów dokonywana przez byłych wspólników rozwiązanych spółek osobowych, której przedmiotem są towary objęte spisem z natury, będzie podlegała zwolnieniu od podatku przez okres 12 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego w podatku od remanentu, pod warunkiem rozliczenia podatku od towarów objętych spisem z natury.
Paweł Jabłonowski, Szef Departamentu Podatkowego,
Chałas i Wspólnicy Kancelaria Prawna