Prawo do wniesienia sprzeciwu w trakcie kontroli podatkowej

Zasady prowadzenia kontroli podatkowej zostały uregulowane w Ordynacji podatkowej. Jeśli jednak kontrolowanym jest przedsiębiorca, wówczas trzeba też pamiętać o przepisach ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej(dalej: usdg). Zresztą zgodnie Ordynacją podatkową, do kontroli działalności gospodarczej podatnika będącego przedsiębiorcą stosuje się przepisy rozdziału 5 usdg, które regulują zasady prowadzenia kontroli u przedsiębiorców (art. 291c op).

Właśnie ustawa o swobodzie działalności gospodarczej przewiduje możliwość wniesienia przez kontrolowanego sprzeciwu wobec podjęcia i prowadzenia przez kontrolujących czynności kontrolnych z naruszeniem obowiązujących przepisów (art. 84c usdg).

Wspomniany sprzeciw (który musi zawierać odpowiednie uzasadnienie) wnosi się:

• na piśmie do organu podejmującego i wykonującego kontrolę (o wniesieniu sprzeciwu przedsiębiorca zawiadamia na piśmie kontrolującego),
• w terminie 3 dni roboczych od dnia wszczęcia kontroli przez organ kontroli (art. 84 ust. 2 i 3 usdg).

W praktyce może się zdarzyć, że kontrolowany wniesie sprzeciw po tym terminie. Czy w takiej sytuacji może zwrócić się o jego przywrócenie? Z ustawy o swobodzie działalności gospodarczej (art. 84c ust. 16) wynika, że w zakresie w niej nieuregulowanym należy stosować przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego (kpa). A zatem, w razie uchybienia terminu należy przywrócić termin na prośbę zainteresowanego, jeśli uprawdopodobni, że uchybienie nastąpiło bez jego winy. Prośbę o przywrócenie terminu należy wnieść w ciągu 7 dni od dnia ustania przyczyny uchybienia terminu. Jednocześnie z wniesieniem prośby należy dopełnić czynności, dla której określony był termin, czyli w tym przypadku trzeba wnieść sprzeciw (art. 58 § 1 i 2 kpa). Oznacza to, że termin na wniesieniesprzeciwu może zostać przywrócony, co potwierdził m.in. WSA w Łodzi w wyroku z 11 stycznia 2011 r. (sygn. akt I SA/Łd 1261/10).

Sprzeciw można wnieść wobec naruszenia przez kontrolujących przepisów, które:

• dotyczą obowiązku zawiadomienia przedsiębiorcy o wszczęciu kontroli, okazania legitymacji służbowej i upoważnienia do kontroli oraz poinformowania kontrolowanego o jego prawach i obowiązkach w czasie kontroli (art. 79-79b usdg)
• stanowią o dokonywaniu czynności kontrolnych w obecności kontrolowanego lub osoby przez niego upoważnionej (art. 80 ust. 1 i 2 usdg),
• dotyczą zakazu równoczesnego podejmowania i prowadzenia więcej niż jednej kontroli działalności przedsiębiorcy (art. 82 ust. 1 usdg),
• dotyczą ograniczeń czasu trwania kontroli (jeśli naruszenie to wystąpiło w trakcie prowadzonej kontroli, bieg 3-dniowego terminu na wniesienie sprzeciwu rozpoczyna się w dniu, w którym nastąpiło przekroczenie limitu czasu trwania kontroli) – (art. 83 ust. 1 i 2 usdg).

Organ kontrolujący (np. organ podatkowy albo organ kontroli skarbowej) w terminie 3 dni roboczych od dnia otrzymania sprzeciwu powinien rozpatrzeć sprzeciw oraz wydać postanowienie o:

• odstąpieniu od czynności kontrolnych,
• kontynuowaniu czynności kontrolnych.

Uwaga! Jeśli organ nie rozpatrzy sprzeciwu w tym terminie, będzie to równoznaczne w skutkach z wydaniem postanowienia o odstąpieniu od czynności kontrolnych.

Na postanowienie organu dotyczące sprzeciwu kontrolowany przedsiębiorca ma prawo złożyć zażalenie w terminie 3 dni od dnia otrzymania postanowienia. Rozstrzygnięcie zażalenia następuje także w drodze postanowienia, nie później niż w terminie 7 dni od dnia jego wniesienia. Nierozpatrzenie zażalenia w tym terminie będzie miało taki sam skutek, jak wydanie postanowienia uznającego słuszność wniesionego zażalenia.

Wymaga przy tym podkreślenia, że z przepisów ustawy o swobodzie działalności gospodarczej wynika, iż kontrolę przeprowadza się w siedzibie kontrolowanego bądź w miejscu wykonywania działalności gospodarczej. Powinna być przy tym prowadzona w godzinach pracy lub w czasie faktycznego wykonywania działalności gospodarczej przez kontrolowanego (art. 84a ust. 1 usdg). W związku z tym można się spotkać z poglądem, że przy liczeniu terminów dotyczących kontroli u przedsiębiorców należy brać pod uwagę tylko dni robocze (zob. pismo Ministerstwa Finansów z 11 maja 2009 r., nr PK4/8012/46/AAN/09/274).

Natomiast w przypadku wydania postanowienia o kontynuowaniu czynności kontrolnych organ kontroli może kontynuować czynności kontrolne od dnia, w którym postanowienie doręczono przedsiębiorcy, a w przypadku wniesienia zażalenia, od dnia doręczenia przedsiębiorcy postanowienia dotyczącego tego zażalenia (art. 84c ust. 11 usdg).

Wniesienie sprzeciwu powoduje wstrzymanie:

• czynności kontrolnych przez organ kontroli, którego sprzeciw dotyczy, z chwilą doręczenia kontrolującemu zawiadomienia o wniesieniu sprzeciwu – do czasu rozpatrzenia sprzeciwu, a w przypadku wniesienia zażalenia – do czasu jego rozpatrzenia,
• biegu czasu trwania kontroli od dnia wniesienia sprzeciwu:

– do dnia doręczenia przedsiębiorcy postanowienia o odstąpieniu od czynności kontrolnych lub o ich kontynuowaniu, albo

– do 3. dnia od dnia wniesienia sprzeciwu (w razie jego nierozpatrzenia w terminie); natomiast w razie wniesienia przez przedsiębiorcę zażalenia na postanowienie (o odstąpieniu albo o kontynuowaniu kontroli) wstrzymanie biegu czasu trwania kontroli następuje do dnia doręczenia przedsiębiorcy postanowienia rozstrzygającego to zażalenie (albo do 7 dnia od dnia wniesienia zażalenia, w razie jego nierozpatrzenia w terminie) (art. 84c ust. 6 usdg).

Uwaga! Wniesienie sprzeciwu nie jest jednak dopuszczalne jeśli organ przeprowadza kontrolę w przypadku, gdy jej przeprowadzenie jest niezbędne do przeciwdziałania popełnieniu przestępstwa bądź wykroczenia, przeciwdziałania popełnieniu przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego lub zabezpieczenia dowodów jego popełnienia (art. 84d usdg).

Sławomir Liżewski
specjalista w zakresie prawa gospodarczego