Mądry podatnik po szkodzie - ta parafraza przysłowia świetnie oddaje sytuację pewnej grupy osób. Wynika to z tego, iż cechą niektórych podatników jest duża kreatywność i pomysłowość w odniesieniu do „optymalizowania” na własną rękę swoich obciążeń podatkowych bez wcześniejszej dogłębnej analizy skutków podatkowo-prawnych przeprowadzanych czynności.
Niejednokrotnie dokonując różnorodnych transferów środków pieniężnych związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą lub nie mających z taką działalnością związku, podatnicy nie zastanawiają się nad ewentualnymi konsekwencjami mogącymi pojawić się w sytuacji pominięcia przychodów związanych z nimi w zeznaniu podatkowym oraz niedostatecznego udokumentowania tych transakcji w przypadku postępowania kontrolnego prowadzonego przez organy podatkowe w zakresie przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych (dalej: przychody nieujawnione).
Zważając na liczbę postępowań kontrolnych prowadzonych przez organy podatkowe w zakresie przychodów nieujawnionych wskazuje, że nie należą one do rzadkości, warto pamiętać o postanowieniach zawartych w ustawie z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2010 r. nr 51, poz. 307, ze zm., dalej: UPIT).
UPIT co prawda nie zawiera definicji legalnej określającej czym dokładnie są przychody nieujawnione jednakże w tej kwestii uwagę powinien przykuć art. 20 ust. 3 UPIT, w którym to można znaleźć pewne wskazówki dotyczące przychodów nieujawnionych. Otóż zgodnie z wyżej wskazanym przepisem „wysokość przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych ustala się na podstawie poniesionych przez podatnika w roku podatkowym wydatków i wartości zgromadzonego w tym roku mienia, jeżeli wydatki te i wartości nie znajdują pokrycia w mieniu zgromadzonym przed poniesieniem tych wydatków lub zgromadzeniem mienia, pochodzącym z przychodów uprzednio opodatkowanych lub wolnych od opodatkowania.”
Kluczowa jest zatem dla podatników możliwość udowodnienia, że wydatki poniesione w danym roku pochodzą ze źródeł, które zostały opodatkowane lub są wolne od opodatkowania. Istotnym jest aby wskazać te źródła bowiem nie uznaję się za przychody nieujawnione, przychodów ze źródeł wskazanych i udokumentowanych przez podatnika, które nie zostały opodatkowane. Potwierdza to wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 kwietnia 2004 r. sygn. akt III RN 55/2001 zgodnie, z którym "ustalenie, że podatnik podatku dochodowego od osób fizycznych nie wykazał dochodu z określonego źródła przychodu nie stanowi podstawy do zastosowania przepisów dotyczących dochodów z nieujawnionych źródeł przychodów."
Podatnik, który nie będzie umiał wskazać i nie będzie posiadał dowodów wskazujących istnienie danego źródła przychodów uznanych przez organy podatkowe za pochodzące ze źródeł nieujawnionych, będzie musiał liczyć się z zastosowaniem wobec niego, w świetle art. 30 ust. 1 pkt. 7 UPIT, sankcyjnej stawki podatku w wysokości 75% dochodu.
Od powyższej decyzji podatnikowi przysługuje odwołanie zgodnie z art. 207 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. (Dz.U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60, ze zm., dalej: OP). Jeśli i to nie odniesie skutku pozostaje droga sądowa.
Istnieje ryzyko, iż argumentacja podatnika nie znajdzie zrozumienia przed organem odwoławczym ani też przed sądem administracyjnym. W konsekwencji powstanie konieczność uiszczenia podatku obliczonego wg sankcyjnej stawki. Jeśli podatnik będzie uchylał się od zapłaty podatku wtedy musi liczyć się ze wszczęciem postępowania egzekucyjnego regulowanego ustawą z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz.U. z 2005 r. Nr 229, poz. 1954, ze zm., dalej: PEA).
Należy również pamiętać, iż organ podatkowy może, zgodnie z art. 33 § 2 OP dokonać zabezpieczenia na majątku podatnika zanim jeszcze wyda decyzję określającą wysokość należnego podatku z tytułu przychodów nieujawnionych.
Kolejnym ze skutków nieujawnienia przychodów stwierdzonego u podatnika przez organy podatkowe jest odpowiedzialność karno-skarbowa. Wynika ona wprost z art. 54 § 1 ustawy z dnia10 września 1999 r. (Dz.U. z 2007 r. Nr 111, poz. 765, ze zm., dalej: KKS). Przepis ten stanowi, że „Podatnik, który uchylając się od opodatkowania, nie ujawnia właściwemu organowi podatkowemu przedmiotu lub podstawy opodatkowania lub nie składa deklaracji, przez co naraża podatek na uszczuplenie podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych albo karze pozbawienia wolności albo obu tym karom łącznie.”
Co istotne, o czym podatnicy zapominają lub są nie świadomi, jest to odpowiedzialność karna, a postępowanie toczy się w znacznej mierze na zasadach przewidzianych w ustawie z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks Postępowania Karnego (Dz.U. z 1999 r. Nr 83, poz. 931, ze zm., dalej: KPK).
Na podstawie wyżej wskazanych regulacji można stwierdzić kolokwialnie, iż odpowiedzialność karno-skarbowa to już nie przelewki. Podatnik, który spodziewa się, że może mu zostać postawiony zarzut z art. 54 KKS powinien podjąć zdecydowane kroki aby ograniczyć to ryzyko.
Jak można przeciwdziałać wyżej opisanym konsekwencją? Przede wszystkim podatnicy powinni przeanalizować i dokumentować w szerokim ujęciu każdą znaczną transakcję, która może trafić pod lupę organów podatkowych.
Jeśli jednak nie uda się uniknąć postępowania kontrolnego, które może zakończyć się dla podatnika decyzją określającą zobowiązanie podatkowe przy zastosowaniu 75% sanacyjnej stawki oraz odpowiedzialnością karno-skarbową, jedyną rozsądną decyzją jest decyzja o wizycie u doradcy podatkowego.
W praktyce istnieją pewne sposoby na złagodzenie lub uniknięcie negatywnych skutków stwierdzenia przychodów z nieujawnionych źródeł przez organy podatkowe. Jednakże jak to zazwyczaj bywa, diabeł tkwi w szczegółach, zatem skuteczność tych metod zależy od ich profesjonalnego zastosowania wymagającego kompleksowej wiedzy profesjonalisty.
Samodzielne działanie podatnika, na bazie wiedzy pozyskanej np. z internetu, czy prasy jest dość ryzykownym działaniem, które dla osoby nie orientującej się dobrze w meandrach prawa podatkowego, cywilnego oraz gospodarczego może zakończyć się katastrofą.
Michał Drozdyk
Starszy Konsultant Podatkowy
w kancelarii Russell Bedford Poland Sp. z o.o.
Zobacz także:
1. 75 % podatek sankcyjny - nie zapłacisz, spodziewaj się egzekucji,
2. Czy istnieje możliwość skutecznej obrony przed kontrolą w zakresie nieujawnionych źródeł przychodów?,
3. Nieujawnione źródła przychodów, a Urzędy Skarbowe,
4. Nieujawnione źródła dochodów – dochody z pracy za granicą.