Nabywanie prawa do świadczenia wspierającego

Od 1 stycznia 2024 r. do systemu prawnego zostanie wprowadzone nowe świadczenie kierowane bezpośrednio do osoby niepełnosprawnej. Mowa o świadczeniu wspierającym, które będzie wypłacane w zróżnicowanej wysokości stanowiącej odpowiedni do ustalonego poziomu wsparcia procent kwoty renty socjalnej. Określając zasady nabywania prawa do świadczenia wspierającego, ustawodawca uregulował również kwestie dotyczące ustalania poziomu potrzeby wsparcia.

Komu i na jakich zasadach?

Celem świadczenia wspierającego będzie udzielenie osobom niepełnosprawnym mającym potrzebę wsparcia pomocy służącej częściowemu pokryciu wydatków związanych z zaspokojeniem szczególnych potrzeb życiowych tych osób.

Świadczenie wspierające będzie przysługiwało:

• obywatelom polskim,
• cudzoziemcom, tj. m.in.:
• obywatelom UE, Europejskiego Obszaru Gospodarczego albo Konfederacji Szwajcarskiej,
• jeżeli wynika to z wiążących RP dwustronnych umów międzynarodowych o zabezpieczeniu społecznym,
• przebywającym na terytorium RP na podstawie zezwolenia na pobyt czasowy udzielonego w związku z okolicznościami, o których mowa w ustawie o cudzoziemcach, jeżeli zamieszkują na terytorium RP,
• posiadającym kartę pobytu z adnotacją „dostęp do rynku pracy”, jeżeli zamieszkują na terytorium RP, z wyłączeniem obywateli państw trzecich, którzy uzyskali zezwolenie na pracę na terytorium państwa członkowskiego na okres nieprzekraczający 6 miesięcy, obywateli państw trzecich przyjętych w celu podjęcia studiów lub pracy sezonowej oraz obywateli państw trzecich, którzy mają prawo do wykonywania pracy na podstawie wizy,
• przebywającym na terytorium RP w związku z okolicznościami enumeratywnie wymienionymi w art. 2 ust. 1 pkt 2 lit. e), f), g) ustawy o świadczeniu wspierającym (Dz. U. z 2023 r. poz. 1429).

Co ważne, świadczenie wspierające będzie przysługiwało wymienionym osobom, jeżeli będą zamieszkiwały na terytorium RP przez okres, w którym będą otrzymywały świadczenie wspierające.

Świadczenie wspierające będzie przysługiwać osobie w wieku od ukończenia 18. roku życia, posiadającej decyzję ustalającą poziom potrzeby wsparcia, o której mowa w art. 6b³ ust. 1 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2023 r. poz. 100 ze zm.), pod warunkiem że w decyzji tej potrzebę wsparcia określono na poziomie od 70 do 100 punktów w skali potrzeby wsparcia, o której mowa w art. 4b ust. 1 ustawy o rehabilitacji zawodowej. Miesięczna wysokość świadczenia wspierającego stanowić będzie odpowiedni do ustalonego poziomu wsparcia procent kwoty renty socjalnej (patrz tabela). Ustalona we wskazany przez ustawodawcę sposób wysokość świadczenia wspierającego będzie zaokrąglana do pełnych złotych w górę.

W razie natomiast śmierci osoby uprawnionej do świadczenia wspierającego, należność pobierana przez tę osobę będzie przysługiwać osobie wspólnie z nią zamieszkującej i gospodarującej za pełny miesiąc, w którym nastąpi zgon, o ile świadczenie to nie zostanie za ten miesiąc wypłacone już osobie uprawnionej. Roszczenie o wypłatę świadczenia wspierającego na wskazanych zasadach będzie wygasać po upływie 12 miesięcy od dnia śmierci osoby, której świadczenie przysługiwało.

Ustawodawca określił ponadto okoliczności, po zaistnieniu których świadczenie wspierające nie będzie przysługiwało.

Tryb postępowania

Postępowanie w sprawie świadczenia wspierającego będzie prowadzić oraz świadczenie to będzie wypłacał ZUS. Przy czym Prezes ZUS może wyznaczyć do realizacji całości lub części tych zadań jednostki ZUS inne niż jednostki właściwe ze względu na miejsce zamieszkania osoby ubiegającej się o świadczenie wspierające lub pobierającej świadczenie wspierające.

Ustalenie prawa do świadczenia wspierającego oraz jego wypłata nastąpi na wniosek osoby:

• uprawnionej do świadczenia wspierającego lub
• upoważnionej do reprezentowania osoby uprawnionej do świadczenia wspierającego.

Wniosek o ustalenie prawa do świadczenia wspierającego trzeba będzie złożyć:

• do ZUS,
• nie wcześniej niż w miesiącu, w którym decyzja ustalająca poziom potrzeby wsparcia stanie się ostateczna,

wraz z wymaganymi dokumentami.

Przyznanie przez ZUS świadczenia wspierającego nie wymaga wydania decyzji.

ZUS udostępni osobie ubiegającej się o świadczenie wspierające informację o przyznaniu tego świadczenia oraz o zgłoszeniu do ubezpieczenia zdrowotnego na jej profilu informacyjnym utworzonym w systemie teleinformatycznym udostępnionym przez organ. Informacje te lub zawiadomienie o ich umieszczeniu na profilu informacyjnym mogą zostać przesłane przez ZUS osobie ubiegającej się o świadczenie wspierające na wskazany we wniosku adres poczty elektronicznej lub numer telefonu. Nieodebranie tych informacji nie wstrzyma jego wypłaty.

W sprawach odmowy przyznania świadczenia wspierającego, uchylenia lub zmiany prawa do świadczenia wspierającego oraz nienależnie pobranego świadczenia wspierającego ZUS będzie wydawał decyzję.

Prawo do świadczenia wspierającego będzie ustalane od miesiąca, w którym wpłynie wniosek. Przy czym ustawodawca zastrzegł, że jeżeli zostanie on złożony w okresie 3 miesięcy, licząc od dnia wydania decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia, wówczas prawo do świadczenia wspierającego ustalane będzie od miesiąca, w którym został złożony wniosek o wydanie decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia. Tym samym, aby nabyć prawo do świadczenia wspierającego poczynając od 1 stycznia 2024 r., warto już w styczniu 2024 r. wystąpić z wnioskiem o ustalenie poziomu potrzeby wsparcia do wojewódzkiego zespołu, a następnie nie później niż w okresie 3 miesięcy, licząc od dnia wydania decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia, wystąpić do ZUS z wnioskiem o świadczenie wspierające.

Ustalanie poziomu potrzeby wsparcia

Ustawa o świadczeniu wspierającym dokonuje stosownych zmian w ustawie o rehabilitacji zawodowej. Potrzeba wsparcia została zdefiniowana jako następstwo braku lub utraty autonomii fizycznej, psychicznej, intelektualnej lub sensorycznej. Przy ustalaniu potrzeby wsparcia pod uwagę będą brane, adekwatnie do wieku oraz niepełnosprawności fizycznej, psychicznej, intelektualnej lub sensorycznej, zdolność osoby do samodzielnego wykonywania określonych czynności związanych z obszarami codziennego funkcjonowania oraz rodzaj wymaganego wsparcia, z uwzględnieniem czasu niezbędnego do jej wykonania oraz konieczności wsparcia przez inną osobę lub technologię wspomagającą, mającą na celu zapewnienie zwiększenia lub utrzymania niezależności osoby niepełnosprawnej.

Poziom potrzeby wsparcia ustalany będzie:

• w wartościach punktowych w skali od 0 do 100,
• na podstawie obserwacji, wywiadu bezpośredniego oraz oceny funkcjonowania osoby ubiegającej się o ustalenie tego poziomu przy zastosowaniu formularza w zakresie ustalania poziomu potrzeby wsparcia dla osób zaliczonych do stopnia niepełnosprawności, a także na podstawie informacji wskazanych w kwestionariuszu samooceny trudności w zakresie wykonywania czynności związanych z funkcjonowaniem.

Wniosek o wydanie decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia trzeba będzie złożyć do wojewódzkiego zespołu w postaci elektronicznej, a w postaci papierowej będzie mógł być złożony za pośrednictwem powiatowego zespołu.

Decyzję ustalającą poziom potrzeby wsparcia będzie wydawać wojewódzki zespół. Ustalanie poziomu potrzeby wsparcia dokonywane będzie za zgodą osoby ubiegającej się o jego ustalenie w miejscu jej stałego pobytu, na terenie RP, albo w siedzibie wojewódzkiego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności albo w miejscu przez niego wyznaczonym.

Składki ZUS za osobę udzielającą wsparcia

Za osobę, która nie podejmuje zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej ze względu na potrzebę udzielania wsparcia osobie uprawnionej do świadczenia wspierającego, wspólnie z nią zamieszkującej i gospodarującej, ZUS będzie opłacał składki na:

• ubezpieczenia emerytalne i rentowe z ubezpieczenia społecznego, na zasadach określonych w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych oraz
• ubezpieczenie zdrowotne na zasadach określonych w ustawie o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.

Prawo do objęcia ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi oraz ubezpieczeniem zdrowotnym przysługiwać będzie tylko jednej osobie wspólnie zamieszkującej i gospodarującej z osobą uprawioną do świadczenia wspierającego.

autor: Honorata Urbaniak
Gazeta Podatkowa nr 73 (2052) z dnia 2023-09-11

Prawa konsumenta, reklamacje, rękojmia i inne uprawnienia po zmianach. Wszystko na ten temat w poradniku na GOFIN.pl