Prawo zamówień publicznych przewiduje tryby udzielenia zamówienia pozwalające na szybkie i adekwatne zareagowanie na skutki zdarzeń losowych, takich jak powódź, która ostatnio nawiedziła część naszego kraju. Chodzi o zamówienia, które są udzielane w celu zapobieżenia, ograniczenia lub konieczności usunięcia skutków takich zdarzeń.
Tryby, które pozwalają na szybkie, odformalizowane udzielenie zamówienia, to tryb negocjacji bez ogłoszenia oraz zamówienia z wolnej ręki. Charakteryzują się one daleko idącym odformalizowaniem oraz przyspieszeniem procedury udzielenia zamówienia publicznego w szczególnych, określonych ustawą Pzp okolicznościach, uzasadniających celowość i konieczność szybkiego wyboru wykonawcy. Należy przy tym jednak pamiętać, że powyższe tryby, będące niekonkurencyjnymi trybami udzielenia zamówienia, mogą być zastosowane tylko w przypadkach określonych w ustawie Pzp, jak również, że przesłanki warunkujące ich zastosowanie nie mogą podlegać wykładni rozszerzającej.
Negocjacje bez ogłoszenia
Negocjacje bez ogłoszenia to tryb udzielenia zamówienia, w którym zamawiający negocjuje warunki umowy w sprawie zamówienia publicznego z wybranymi przez siebie wykonawcami, a następnie zaprasza ich do składania ofert. Zasady udzielania takich zamówień dla postępowań o wartości równej lub przekraczającej progi unijne reguluje art. 208 ust. 1 ustawy Pzp, natomiast dla postępowań o wartości mniejszej niż progi unijne art. 301 ust. 1 ustawy Pzp.
Art. 209 ust. 1 pkt 4 Pzp stanowi, że można udzielić zamówienia w tym trybie, jeśli ze względu na pilną potrzebę udzielenia zamówienia niewynikającą z przyczyn leżących po stronie zamawiającego, której wcześniej nie można było przewidzieć, nie można zachować terminów określonych dla przetargu nieograniczonego, przetargu ograniczonego lub negocjacji z ogłoszeniem. Jak informuje Urząd Zamówień Publicznych (na stronie www.gov.pl/web/uzp): „W kontekście zaistnienia zdarzeń losowych o charakterze ekstremalnym, do jakich zaliczyć można powódź, należy zwrócić uwagę na przesłankę pilnej potrzeby udzielenia zamówienia niewynikającej z przyczyn leżących po stronie zamawiającego, o której mowa w art. 209 ust. 1 pkt 4 ustawy Pzp (dla postępowań o wartości równej lub przekraczającej progi unijne) oraz w art. 301 ust. 1 pkt 3 (dla postępowań o wartości mniejszej niż progi unijne). Wskazane przepisy dotyczą sytuacji, w której występuje pilna potrzeba udzielenia zamówienia, w związku z przyczynami, których nie można było wcześniej przewidzieć”.
Dla zastosowania trybu negocjacji bez ogłoszenia na ww. podstawie konieczne jest zatem łączne spełnienie następujących przesłanek:
- występuje pilna potrzeba udzielenia zamówienia,
- pilna potrzeba udzielenia zamówienia nie wynika z przyczyn leżących po stronie zamawiającego,
- wcześniej nie można było przewidzieć konieczności udzielenia przedmiotowego zamówienia,
- nie można zachować terminów przewidzianych przez ustawę Pzp dla przetargu nieograniczonego, przetargu ograniczonego lub negocjacji z ogłoszeniem.
Jeśli chodzi o zamówienia krajowe, tj. o wartości niższej niż progi unijne, to zgodnie z art. 301 ust. 1 pkt 3 ustawy Pzp, zamawiający może udzielić zamówienia w trybie negocjacji bez ogłoszenia, jeżeli ze względu na pilną potrzebę udzielenia zamówienia, niewynikającą z przyczyn leżących po stronie zamawiającego, której wcześniej nie można było przewidzieć, nie można zachować terminów określonych dla trybu podstawowego. Dla zastosowania trybu negocjacji bez ogłoszenia na ww. podstawie konieczne jest zatem łączne spełnienie następujących przesłanek:
- występuje pilna potrzeba udzielenia zamówienia,
- pilna potrzeba udzielenia zamówienia nie wynika z przyczyn leżących po stronie zamawiającego,
- wcześniej nie można było przewidzieć konieczności udzielenia przedmiotowego zamówienia,
- nie można zachować terminów określonych dla trybu podstawowego.
Przesłanki, o których mowa w art. 209 ust. 1 pkt 4 ustawy Pzp i art. 301 ust. 1 pkt 3 ustawy Pzp, będą miały więc zastosowanie do postępowań wszczynanych w przypadku nieprzewidywalnych zdarzeń powodujących potrzebę pilnego działania ze strony zamawiającego, gdy zaistniała sytuacja nie pozwala na przeprowadzenie postępowania o udzielenie zamówienia publicznego z zachowaniem terminów przewidzianych dla wskazanych w przepisach ustawy innych trybów. Pomiędzy wymienionymi powyżej warunkami powinien zachodzić związek przyczynowo-skutkowy oraz związek czasowy. Jak uznaje Urząd Zamówień Publicznych, do kategorii okoliczności nieprzewidywalnych, niezależnych od zamawiającego zasadniczo mogą być zaliczane zjawiska przyrodnicze o charakterze losowym, jakimi są powodzie. Jednakże należy pamiętać, że dodatkowym warunkiem udzielenia zamówienia publicznego w trybie negocjacji bez ogłoszenia na podstawie ww. przepisów jest obiektywna niemożność zachowania terminów przewidzianych dla trybów wymienionych w przepisie.
Zamówienie z wolnej ręki
Zamówienie z wolnej ręki to tryb udzielenia zamówienia, w którym zamawiający udziela zamówienia po negocjacjach tylko z jednym wykonawcą. Jak wynika z art. 214 ust. 1 pkt 5 ustawy Pzp, zamawiający może udzielić zamówienia z wolnej ręki (w zamówieniach unijnych), jeżeli ze względu na wyjątkową sytuację niewynikającą z przyczyn leżących po stronie zamawiającego, której nie mógł on przewidzieć, wymagane jest natychmiastowe wykonanie zamówienia, a nie można zachować terminów określonych dla innych trybów udzielenia zamówienia. Do postępowań o wartości mniejszej niż progi unijne zastosowanie ma art. 305 pkt 1 ustawy Pzp, który z kolei odsyła do treści art. 214 ust. 1 pkt 5 ustawy Pzp.
Aby móc skorzystać z trybu udzielenia zamówienia z wolnej ręki, konieczne jest spełnienie następujących przesłanek:
- wyjątkowa sytuacja,
- przyczyny powstania tej sytuacji nie leżą po stronie zamawiającego,
- sytuacji tej zamawiający nie mógł przewidzieć,
- wymagane jest natychmiastowe wykonanie zamówienia,
- nie można zachować terminów określonych dla innych trybów udzielenia zamówienia.
Pomiędzy wymienionymi powyżej warunkami również musi zachodzić związek przyczynowo-skutkowy oraz związek czasowy.
Jak tłumaczy UZP: „Przez wyjątkowe sytuacje należy rozumieć (…) wyłącznie sytuacje wykraczające poza normalne warunki życia gospodarczego i społecznego, które wymagają podjęcia natychmiastowych działań zabezpieczających lub podjęcia innych niestandardowych działań w następstwie zaistniałej sytuacji. Wyjątkowa sytuacja niewynikająca z przyczyn leżących po stronie zamawiającego to przesłanka o charakterze obiektywnym, co oznacza, że okoliczności uzasadniające jej wystąpienie muszą wynikać z przyczyn niezależnych od zamawiającego, a zatem powyższe zdarzenia nie mogą być spowodowane przez działania bądź zaniechania zamawiającego”.
Zasadniczo nieprzewidywalne będą przypadki obejmujące zdarzenia losowe, takie jak: klęski żywiołowe, katastrofy, powodzie, pożary, trzęsienia ziemi itp. Natomiast nie można uznać za wyjątkową sytuację np. wystąpienia mrozów lub opadów śniegu w styczniu w rejonach, gdzie cyklicznie w tym okresie takie mrozy lub opady śniegu występują.
Istotne jest zatem odróżnienie pilności udzielenia zamówienia publicznego od konieczności natychmiastowego wykonania zamówienia. Nie wszystkie zamówienia, które powinny być udzielone w trybie pilnym, wymagają natychmiastowego wykonania. Dla udzielania zamówień w trybie pilnym właściwy będzie tryb negocjacji bez ogłoszenia. Zastosowanie trybu zamówienia z wolnej ręki powinno służyć wyłącznie do przeciwdziałania lub do usunięcia skutków nieprzewidywalnej sytuacji, która nie wynikła z przyczyn leżących po stronie zamawiającego, w szczególności nie była przez zamawiającego zawiniona i której nie mógł on przeciwdziałać, a z powodu zaistnienia której zamawiający staje przed koniecznością natychmiastowego wykonania określonego zamówienia.
Przepisy specjalne
Czasowe wyłączenie stosowania ustawy Pzp przewidziane zostało też w ustawie o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z usuwaniem skutków powodzi oraz niektórych innych ustaw. Do udzielania zamówień publicznych na usługi lub dostawy związanych z usuwaniem skutków zdarzeń spowodowanych wystąpieniem powodzi, zaistniałych po dniu 12 września 2024 r., nie stosuje się przepisów ustawy Pzp. Wyłączenie to obowiązuje w okresie 6 miesięcy od dnia wejścia w życie tej ustawy (tj. w okresie 6 miesięcy począwszy od 5 października 2024 r.).
Zamawiający, w terminie 30 dni od dnia udzielenia takiego zamówienia, ma obowiązek zamieścić w Biuletynie Zamówień Publicznych informację o udzieleniu tego zamówienia, w której podaje:
- nazwę (firmę) i adres siedziby zamawiającego,
- datę i miejsce zawarcia umowy lub informację o zawarciu umowy drogą elektroniczną,
- opis przedmiotu umowy, z wyszczególnieniem odpowiednio ilości rzeczy lub innych dóbr oraz zakresu usług,
- cenę albo cenę maksymalną, jeżeli cena nie jest znana w chwili zamieszczenia ogłoszenia,
- wskazanie okoliczności faktycznych uzasadniających udzielenie zamówienia bez zastosowania przepisów ustawy Pzp,
- nazwę (firmę) podmiotu albo imię i nazwisko osoby, z którymi została zawarta umowa.
|
Przebieg postępowań
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 11.09.2019 r. – Prawo zamówień publicznych (Dz. U. z 2024 r. poz. 1320)
autor: Marta Stefanowicz – Wasilewska
Gazeta Podatkowa nr 89 (2172) z dnia 2024-11-04
Postępowanie w przypadku naruszenia ochrony danych osobowych. Wszystko na ten temat w poradniku na GOFIN.pl