Czynny podatnik VAT, podatek płaci wyłącznie od wartości dodanej. Oznacza to tyle, że naliczając podatek VAT, ma jednocześnie prawo odliczać go przy nabyciu towarów i usług związanych z prowadzoną działalnością opodatkowaną. Podatnik odliczać może zarówno kwoty:

• związane bezpośrednio z prowadzoną działalnością (np. VAT od zakupu towaru, VAT od nabycia usług - budowlanych, które później sprzedawane są jako własne, pod własnym logo na zasadzie podwykonawstwa), jak i
• pośrednio (zakup auta wykorzystywanego zarówno do celów wykonywania zleceń jak i dla prowadzenia działalności promocyjnej, reklamowej, administracyjnej w firmie),

Odliczanie podatku VAT możliwe jest wyłącznie przy wykonywaniu czynności opodatkowanych podatkiem VAT w Polsce. Oznacza to, że prowadząc czynność, która nie podlega opodatkowaniu lub jest zwolniona z podatku, nie występuje prawo odliczenia podatku VAT. Podobnie takie prawo nie występuje przy czynnościach, dla których miejscem świadczenia (dostawy) jest terytorium innego kraju niż terytorium Polski. Od powyższych zasad istnieją wyjątki.

Odliczenie możliwe jest bowiem w przypadku dostawy towarów lub świadczenia usług przez podatnika poza terytorium kraju, jeżeli kwoty te mogłyby być odliczone, gdyby czynności te były wykonywane na terytorium kraju, a podatnik posiada dokumenty, z których wynika związek odliczonego podatku z tymi czynnościami. Ponadto możliwe jest odliczenie VAT jeżeli importowane lub nabyte towary i usługi dotyczą czynności zwolnionych od podatku na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 7 oraz pkt 37-41 ustawy (transakcje finansowe), wykonywanych na terytorium kraju, w przypadku gdy miejscem świadczenia tych usług zgodnie z art. 28b lub art. 28l ustawy o VAT, jest terytorium państwa trzeciego lub gdy usługi dotyczą bezpośrednio towarów eksportowanych, pod warunkiem że podatnik posiada dokumenty, z których wynika związek odliczonego podatku z tymi czynnościami.

Odliczanie VAT - zasady

Dopuszczalne jest stosowanie odliczeń podatku zarówno w przypadku, gdy istnieje związek wydatku z czynnością opodatkowaną stawką podstawową (22,23%), jak również stawką obniżoną (8,7,5%) lub z działalnością opodatkowaną stawką 0%.  Odpowiednio możliwe jest odliczanie podatku według stawki 23% od czynności opodatkowanych stawką obniżoną (np. 8%), jak również sytuacja odwrotna – odliczanie wydatku opodatkowanego według stawki obniżonej od czynności prowadzonych według stawki podstawowej 23%.

Istnieją przypadki, w których nie można odliczać podatku VAT mimo tego, że czynność jest wykonywana w celach opodatkowanych oraz jej miejsce znajduje się na terytorium kraju.

Prawo odliczania podatku VAT nie przysługuje podatnikom świadczący usługi taksówek osobowych, z wyłączeniem wynajmu samochodów osobowych z kierowcą (PKWiU 49.32.11.0), którzy wybrali opodatkowanie tych usług w formie ryczałtu według stawki 4%, stosujący opodatkowanie marżą, czy rolnikom ryczałtowym lub przy usługach turystyki.

Istnieją także wyjątki, które pozwalają odliczać VAT przy czynnościach, które standardowo nie pozwalają na odliczenie podatku. Należy do nich:

• prowadzenie dostawy towarów lub świadczenia usług przez podatnika poza terytorium kraju, jeżeli VAT od importowanych lub nabytych towarów i usług mógłby być odliczone, gdyby czynności te były wykonywane na terytorium kraju, a podatnik posiada dokumenty, z których wynika związek odliczonego podatku z tymi czynnościami;
• nabywane towary i usługi dotyczą czynności nieodpłatnej dostawy towarów, uznawanej za odpłatną, ale do której nie stosuje się naliczania VAT (prezenty o małej wartości, próbki), o której mowa w art. 7 ust. 3-7 ustawy o VAT (mimo uchylenia przepisu 86 ust. 8 pkt 2 VATU prawo odliczenia przysługuje nadal, na zasadach ogólnych);
• nabywane towary lub usługi są związane z dostawą zwolnioną z podatku (stawka ZW) w związku z ich nieodpłatnym przekazaniem (nie tylko przez producenta ale np. przez restauracje, punkty gastronomiczne itp), a przedmiotem przekazania są produkty spożywcze, z wyjątkiem napojów alkoholowych o zawartości alkoholu powyżej 1,2% oraz napojów alkoholowych będących mieszaniną piwa i napojów bezalkoholowych, w których zawartość alkoholu przekracza 0,5%, jeżeli są one przekazywane na rzecz organizacji pożytku publicznego, w rozumieniu ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, z przeznaczeniem na cele działalności charytatywnej prowadzonej przez te organizacje.
• jeżeli importowane lub nabyte towary i usługi dotyczą czynności zwolnionych od podatku na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 7 oraz pkt 37-41 ustawy o VAT, wykonywanych na terytorium kraju (czyli faktyczne wykonanie czynności ma miejsce w Polsce), w przypadku gdy miejscem świadczenia tych usług zgodnie z art. 28b (pomiędzy przedsiębiorcami) lub art. 28l (niektóre czynności na rzecz podmiotów nie będących podatnikami, mający siedzibę poza krajami Unii Europejskiej) jest terytorium państwa trzeciego lub gdy usługi (ale już nie nabywane towary) dotyczą bezpośrednio towarów eksportowanych, pod warunkiem że podatnik posiada dokumenty, z których wynika związek odliczonego podatku z tymi czynnościami.

Powyższa zasada dotyczy czynności (43 ust. 1 pkt 7 oraz pkt 37-41) :

• transakcje, łącznie z pośrednictwem, dotyczące walut, banknotów i monet używanych jako prawny środek płatniczy, z wyłączeniem banknotów i monet będących przedmiotami kolekcjonerskimi, za które uważa się monety ze złota, srebra lub innego metalu oraz banknoty, które nie są zwykle używane jako prawny środek płatniczy lub które mają wartość numizmatyczną;
• usługi ubezpieczeniowe, usługi reasekuracyjne i usługi pośrednictwa w świadczeniu usług ubezpieczeniowych i reasekuracyjnych, a także usługi świadczone przez ubezpieczającego w zakresie zawieranych przez niego umów ubezpieczenia na cudzy rachunek, z wyłączeniem zbywania praw nabytych w związku z wykonywaniem umów ubezpieczenia i umów reasekuracji;
• usługi udzielania kredytów lub pożyczek pieniężnych oraz usługi pośrednictwa w świadczeniu usług udzielania kredytów lub pożyczek pieniężnych, a także zarządzanie kredytami lub pożyczkami pieniężnymi przez kredytodawcę lub pożyczkodawcę;
• usługi w zakresie udzielania poręczeń, gwarancji i wszelkich innych zabezpieczeń transakcji finansowych i ubezpieczeniowych oraz usługi pośrednictwa w świadczeniu tych usług, a także zarządzanie gwarancjami kredytowymi przez kredytodawcę lub pożyczkodawcę;
• usługi w zakresie depozytów środków pieniężnych, prowadzenia rachunków pieniężnych, wszelkiego rodzaju transakcji płatniczych, przekazów i transferów pieniężnych, długów, czeków i weksli oraz usługi pośrednictwa w świadczeniu tych usług;
• usługi, których przedmiotem są instrumenty finansowe, o których mowa w ustawie z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (Dz. U. z 2010 r. Nr 211, poz. 1384 oraz z 2011 r. Nr 106, poz. 622 i Nr 131, poz. 763), z wyłączeniem przechowywania tych instrumentów i zarządzania nimi, oraz usługi pośrednictwa w tym zakresie.

Piotr Szulczewski
Analityk Bankier.pl Firma i Podatki

• data utworzenia: 28-07-2005
• data modyfikacji: 01-06-2015