Kontrola podatkowa i skarbowa to moment szczególnie stresogenny dla podatnika. Stąd jego zachowania stają się niekiedy nieracjonalne. Niektóre z nich mogą grozić odpowiedzialnością karną skarbową, inne są prawnie dopuszczalne i nie mogą narazić kontrolowanego na zarzut utrudniania czynności urzędnika.
Karalne pozostaje takie działanie, w czasie którego podatnik osobie uprawnionej do przeprowadzenia czynności sprawdzających, kontroli podatkowej, kontroli skarbowej lub czynności kontrolnych w zakresie szczególnego nadzoru podatkowego, np. celnego, udaremnia lub utrudnia wykonanie czynności służbowej. Karalne jest w szczególności nie okazywanie wbrew żądaniu kontrolującego ksiąg lub innych dokumentów dotyczących prowadzonej działalności gospodarczej. Podobnie karze podlega ten, kto księgę lub inny dokument niszczy, uszkadza, czyni bezużytecznymi, ukrywa lub usuwa.
Na tym jednak katalog czynów zabronionych się nie kończy. Podatnik powinien pamiętać, że w praktyce każda forma utrudniania czynności procesowych może spotkać się z ryzykiem ukarania.
Utrudnianie nie jest jednak równoważne korzystaniu z praw przysługujących podatnikowi w czasie kontroli.
Podatnik ma prawo szczegółowo sprawdzić dane zawarte w zawiadomieniu o wszczęciu kontroli oraz posiadaną przez urzędnika legitymację służbową.
Czynności kontrolne dokonuje się w obecności kontrolowanego, jeżeli jednak będzie on nieobecny, muszą one być prowadzone w obecności jego pracownika lub innego świadka, który powinien być funkcjonariusz publiczny, niebędący jednak pracownikiem organu przeprowadzającego kontrolę. Odpowiednio podatnik ma prawo wyznaczyć osobę, która będzie reprezentowała go w czasie kontroli. Okres poszukiwania świadka lub osoby wyznaczonej do uczestnictwa nie może stanowić przyczyny jego przewlekłości.
W przypadku kontroli nagłej, wykonywanej bez uprzedniego zawiadomienia, za utrudnianie nie można uznać braku kluczy do pomieszczeń, w których przechowywane są dokumenty kontrolowanego. Podobnie nie będzie nim nieobecność pracownika, odpowiedzialnego za otwarcie takich drzwi czy schowków.
Utrudnianiem nie jest również zmiana pomieszczenia wydzielonego do pracy kontrolującym. Czynności kontrolne nie mogą bowiem zakłócać normalnego toku prowadzenia działalności kontrolowanego, a pomieszczenie wstępnie przydzielone może okazać się nagle potrzebnym do funkcjonowania.
Kontrolowany ma natomiast obowiązek w wyznaczonym terminie udzielać wszelkich wyjaśnień dotyczących przedmiotu kontroli, dostarczać kontrolującemu żądane dokumenty. Wyjaśnienia nie muszą być składane natychmiast. Możliwe jest poinformowanie kontrolującego np. o tym, że pewnych rzeczy kontrolujący nie zna lub nie pamięta i zażądanie wyznaczenia terminu na ustosunkowanie się do pytań kontrolującego.
Zgodnie z orzeczeniem SN z 19 czerwca 2002 r. (sygn. akt V KKN 454/00) „nieprzychylne, niekulturalne czy nawet niegrzeczne traktowanie kontrolujących nie może być uznane za zachowanie wyczerpujące znamię czasownikowe „utrudnia”.
Piotr Szulczewski
Bankier.pl