Nowy system – rozmowa z Elżbietą Łopacińską członkiem Zarządu ds. świadczeń Zakładu Ubezpieczeń Społecznych
– Od 1 stycznia tego roku uczestniczki OFE, urodzone po 1 stycznia 1949 r., uzyskały prawo do emerytury z nowego systemu. O tym, że ZUS będzie wypłacał emerytury według zreformowanych zasad wiadomo było od kilku lat. Czy zakład przygotował się do nowego zadania?
– Istotnie, o tym, że ZUS będzie wypłacał emerytury według zreformowanych zasad wiadomo było od początku reformy emerytalnej. Ustawa z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych określiła warunki nabywania i sposób obliczania emerytur z I filara. Mając ustalony stan prawny w tym zakresie, rozpoczęliśmy budowanie systemu informatycznego. Proszę jednak zważyć, że Ustawa o emeryturach kapitałowych została uchwalona przez Sejm 21 listopada 2008 r. (obowiązuje od 8 stycznia tego roku), ale musiał ją przyjąć Senat i podpisać prezydent. W czasie, jaki dał nam ustawodawca zrobiliśmy wszystko, aby sprostać temu zadaniu. Aby uzyskać gotowość na 1 stycznia br. musieliśmy pracować na projektach ustawy. Z tego względu, dla obsługi emerytur kapitałowych (II filar) nie zbudowaliśmy docelowego systemu. Nie mając przyjętej ustawy, nie mogliśmy zlecić opracowania ostatecznego oprogramowania. W tej sytuacji ZUS zawarł porozumienie z firmą Asseco, że zbuduje ona, bez dodatkowych kosztów, oprogramowanie prototypowe, które będzie wspomagało pracowników ZUS w zakresie przyznawania emerytur kapitałowych.
W ramach prac przygotowawczych, z systemu informatycznego ZUS (obsługującego konta 14,2 mln ubezpieczonych) wyodrębniliśmy konta kobiet, które potencjalnie mogą w roku bieżącym wystąpić z wnioskiem o emeryturę według zreformowanych zasad. Sukcesywnie konta te są analizowane – sprawdzamy czy jest naliczony kapitał początkowy i czy w każdym miesiącu od stycznia 1999 r. jest zarejestrowana wysokość składki. W razie braku danych uruchamiamy tzw. procedury naprawcze. Zaczęliśmy od kont osób, które w I kwartale br. mogą wystąpić z wnioskiem o emeryturę i sukcesywnie będziemy przeglądać konta kobiet osiągających wiek emerytalny w następnych kwartałach.
Natomiast przyznawanie emerytur z II filara wymagało uruchomienia specjalnego interfejsu do elektronicznej wymiany informacji pomiędzy ZUS i OFE o wysokości środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym.
– Czy przygotowywane przez Asseco, w ramach umowy generalnej, rozwiązanie informatyczne będzie także zawierało oprogramowanie dotyczące dożywotnich emerytur kapitałowych i współpracy z zakładami emerytalnymi?
– Firma Asseco pracuje już nad oprogramowaniem docelowym wspomagającym obsługę wniosków o emerytury kobiet, którym będą przyznawane okresowe emerytury kapitałowe przez najbliższe pięć lat, zapewniającym comiesięczną wypłatę tych emerytur i ich coroczną waloryzację. Obecnie nie pracujemy jeszcze nad dożywotnimi emeryturami kapitałowymi. Założenia do systemu informatycznego nie obejmują obsługi dożywotnich emerytur kapitałowych, ponieważ musimy uporządkować stan oprogramowania do bieżącej obsługi emerytur już przyznawanych, a ponadto, ze względu na weto prezydenta w sprawie ustawy o funduszach dożywotnich emerytur kapitałowych nie ma uregulowanego stanu prawnego, np. dotyczącego zasad współpracy ZUS – zakłady emerytalne. Dopóki ustawa nie wejdzie w życie, nie możemy przygotowywać docelowych założeń do kompleksowego systemu informatycznego.
– Poza systemem informatycznym ZUS musiał przeszkolić do nowych zadań część kadry, przygotować odpowiednie druki itd. Jakimi nakładami i czy udało się to zrealizować?
– Szkolenie kadry, to wbrew pozorom duży wysiłek logistyczny, ze względu na rozległą sieć placówek terenowych ZUS w całym kraju i bardzo krótki okres, w jakim musieliśmy te szkolenia przeprowadzić. Musiało ono objąć przygotowanie merytoryczne (znajomość przepisów) oraz szkolenie aplikacyjne (umiejętność obsługi systemu informatycznego). Przyjęliśmy założenie, że z tytułu realizacji nowych zadań nie nastąpi zwiększenie zatrudnienia, a spośród kadry pracowników ZUS zostaną wytypowane osoby o wysokich kwalifikacjach zawodowych, którym zostaną powierzone te zadania. Zostały już opracowane nowe formularze wniosków o emeryturę i nowe wzory decyzji. Na ogólnodostępnej stronie internetowej ZUS-u są dostępne kalkulatory emerytalne umożliwiające każdej zainteresowanej osobie samodzielne, symulacyjne, obliczenie wysokości emerytury według dotychczasowych i zreformowanych zasad. W terenowych placówkach ZUS-u dostępne są ulotki informujące o tym oraz ulotki zawierające najważniejsze informacje o nowych emeryturach. Działa również infolinia emerytalno-rentowa umożliwiająca uzyskanie połączenia z konsultantem.
– Jaka jest procedura ubiegania się o emeryturę uprawnionych roczników kobiet, uczestniczek OFE?
– Kobieta zainteresowana przejściem na emeryturę po osiągnięciu 60 lat może złożyć w terenowej jednostce organizacyjnej ZUS odpowiedni wniosek. Jest to jeden wniosek o ustalenie prawa i wysokości emerytury z I i II filara. Po otrzymaniu wniosku ZUS wysyła zapytanie do OFE, czy osoba wnioskująca o przyznanie emerytury jest członkiem funduszu i jaka jest wysokość środków zgromadzonych na koncie. Zgodnie z Ustawą o emeryturach kapitałowych kwota środków zgromadzonych na koncie w OFE musi być równa lub wyższa od 20-krotności kwoty dodatku pielęgnacyjnego, który do 28 lutego br. wynosi 163,15 zł. Zatem zgromadzony minimalny kapitał na koncie w OFE do tego czasu musi wynosić co najmniej 3263 zł, aby było naliczone świadczenie z II filara. W odpowiedzi na pytanie, OFE przesyła do ZUS-u informację o stanie konta danej osoby na ostatni dzień roboczy miesiąca przed złożeniem przez tę osobę wniosku o emeryturę. Na tej podstawie ZUS wydaje decyzję o przyznaniu emerytury. Decyzja zawiera wyliczenie wysokości emerytury z I i II filara. O wysokości emerytury z II filara zakład informuje otwarty fundusz emerytalny, który jest zobowiązany przekazywać co miesiąc na konto ZUS kwotę w wysokości ustalonej decyzją. Świadczenie netto z obu filarów (po potrąceniu podatku i składki na ubezpieczenie zdrowotne) jest przekazywane jednym przekazem pocztowym lub przelewem na rachunek osoby uprawnionej do emerytury. Jeżeli suma obu emerytur będzie niższa niż emerytura minimalna, która aktualnie wynosi 636,29 zł brutto, to nową emeryturę podwyższa się do wysokości emerytury najniższej obowiązującej w dacie przyznania świadczenia.
– Co się dzieje, gdy suma środków zgromadzonych na koncie w OFE będzie niższa niż 20-krotność dodatku pielęgnacyjnego?
– ZUS wyda decyzję odmawiającą prawa do okresowej emerytury kapitałowej, a zgromadzone środki powiększą podstawę naliczenia emerytury z I filara. Kobieta, która ukończy 60 lat, a jest członkiem OFE może zdecydować, że chce ubiegać się tylko o emeryturę z I filara, wówczas deklaruje we wniosku o emeryturę, że środki zgromadzone na koncie w otwartym funduszu emerytalnym przekazuje do budżetu państwa. W takim przypadku ZUS informuje o tym OFE i po uzyskaniu informacji o wysokości środków zwiększa podstawę naliczenia emerytury z I filara.
– W Ustawie o dożywotnich emeryturach kapitałowych, w części dotyczącej emerytur okresowych, znalazł się zapis, który zobowiązuje fundusze emerytalne do utrzymywania na wyodrębnionym rachunku bankowym środków w wysokości odpowiadającej kwocie należnej z tytułu wypłat emerytur za dany miesiąc. ZUS zaproponował korzystne rozwiązanie. Czy jest ono realizowane?
– Rachunek, na który OFE przekazują co miesiąc środki na sfinansowanie wypłat emerytur z II filara jest prowadzony przez NBP. Takie rozwiązanie jest nie tylko bezpieczne, ale i tańsze, ponieważ NBP nieodpłatnie prowadzi trzy nasze rachunki, na które płatnicy wpłacają należne comiesięczne składki. Umożliwiło to wykorzystanie dotychczasowej infrastruktury do elektronicznej wymiany informacji pomiędzy NBP i ZUS.
– Ile kobiet złożyło, do końca stycznia, wniosek o przyznanie emerytury z nowego systemu? Jaki procent ma wystarczający kapitał, aby otrzymać świadczenia z obu filarów?
– Do końca stycznia br. w całej Polsce na wnioski osób ubezpieczonych przyznaliśmy 1126 emerytur z systemu zreformowanego. Według nowych zasad ZUS nalicza również emerytury z urzędu osobom, które pobierały rentę inwalidzką, a osiągnęły wiek emerytalny. ZUS przyznał 1359 emerytur z urzędu. Łącznie do tej pory wypłaciliśmy 1622 emerytury obliczone według zasad obowiązujących od 1 stycznia br.
– Czy jest przewidziana procedura odwoławcza od decyzji ZUS-u?
– Tak, jak od każdej decyzji administracyjnej. Od decyzji ZUS-u przysługuje prawo wniesienia odwołania (za pośrednictwem ZUS-u) do sądu okręgowego – sądu pracy i ubezpieczeń społecznych, właściwego ze względu na miejsce zamieszkania zainteresowanego, w terminie miesiąca od dnia doręczenia decyzji. Postępowanie jest wolne od opłat. Można spodziewać się odwołań, ponieważ emerytury z II filara, ze względu na krótki okres gromadzenia środków, dla pierwszych roczników nie będą zbyt wysokie. Ponieważ stroną wydającą decyzję jest ZUS, zatem do nas będą kierowane wszelkie zażalenia.
Źródło: ZUS