Coraz poważniejszym problemem podatników stają się kontrole organów podatkowych w zakresie dochodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach oraz dochodów ze źródeł nieujawnionych.
Do kontroli dochodzi, gdy po analizie wstępnej dokumentacji posiadanej przez organy podatkowe, istnieje uzasadnione przypuszczenie, iż podatnik nie wykazał w składanych deklaracjach podatkowych wszystkich dochodów jakie faktycznie osiągnął.
Obawiać powinny się przede wszystkim osoby, których wydatki nie znajdują pokrycia w mieniu, które zostało zgromadzone przed poniesieniem tych właśnie wydatków. Szczególną uwagę zwracają zakupy o znacznej wartości np. nieruchomości, luksusowe dobra, ale nie tylko (chodzi o szeroko rozumianą konsumpcję). Czynnikiem kluczowym, powodującym wszczęcie postępowania kontrolnego, jest zbyt duża wysokość wydatków, w stosunku do osiąganych dochodów (gdy dochody nie pokrywają poniesionych wydatków).
Z relacji organów podatkowych wynika, iż podatnicy w obliczu kontroli bardzo często powołują się na otrzymane pożyczki czy darowizny, które we wskazanych ustawowo przypadkach nie podlegają opodatkowaniu, a nawet zgłoszeniu do Urzędu Skarbowego. Jednakże wszelkie informacje, na które powołuje się podatnik podlegają szczegółowej analizie i weryfikacji w postępowaniu dowodowym.
Co więc należy zrobić aby darowizna i pożyczka były skuteczne? a tym samym by bez obaw móc powołać się na nie przed Organem Podatkowym w trakcie prowadzonej kontroli? Przede wszystkim należy odpowiedzieć sobie na podstawowe pytanie: jakie darowizny i pożyczki nie podlegają opodatkowaniu?
W przypadku darowizn, kluczowym jest odwołanie się do przepisów ustawy z dnia 28 lipca 1983 roku o podatku od spadków i darowizn (Dz. U. z 2009 r., nr 93. poz.768 ze zm.- USiD). Art. 9 USiD stanowi, iż nie podlega opodatkowaniu nabycie przez nabywcę od jednej osoby własności rzeczy oraz praw majątkowych o wartości nieprzekraczającej:
- 9 637 zł w przypadku gdy nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej,
- 7 276 zł w przypadku gdy nabywcą jest osoba zaliczona do II grupy podatkowej,
- 4 902 zł w przypadku gdy nabywcą jest osoba zaliczana do III grupy podatkowej.
Co należy podkreślić, wskazane „limity’ kwotowe można wykorzystać w 5 ciągu lat. Oznacza to, że jeżeli nabywamy własność rzeczy lub praw majątkowych od tej samej osoby więcej niż jeden raz, do wartości rzeczy ostatnio nabytych dolicza się wartość rzeczy i praw majątkowych uzyskanych od tej osoby, w okresie 5 lat, poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie (art.9 ust.2 USiD).
Aby jednak kompleksowo przedstawić zagadnienie, nie sposób pominąć regulacji USiD która charakteryzuje poszczególne grupy podatkowe. Ważne, by podatnik miał pełną świadomość w ramach której z grup podatkowych doszło do darowizny, w celu prawidłowego określenia dopuszczalnej kwoty niepodlegającej opodatkowaniu
Grupy podatkowe zostały ustalone na podstawie osobistego stosunku nabywcy do osoby od której rzeczy lub prawa majątkowe zostały nabyte. Zgodnie z art. 14 ust. 3 USiD:
- do I grupy zaliczamy: małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów,
- do II grupy zaliczamy: zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych,
- do III grupy zaliczamy: innych nabywców.
Przykład:
Od Matki w drodze darowizny możemy otrzymać bez opodatkowania kwotę 9 637 zł, jako że darowizna dokonywana jest w ramach I grupy podatkowej. W tym czasie od osoby trzeciej np. znajomej możemy otrzymać maksymalnie 4 902 zł, gdyż relacje między obdarowanym a darczyńcą zaliczymy do III grupy podatkowej.
Analizując przepisy ustawy o podatku od spadków i darowizn, należy wskazać, iż w wyżej wymienionych przypadkach, możemy dokonywać darowizny, niepodlegającej opodatkowaniu oraz co istotne, nie podlegającej obowiązkowi zgłoszenia do Urzędu Skarbowego.
Tym samym, w trakcie kontroli prowadzonej w związku z podejrzeniem uzyskania przez podatnika dochodów z nieujawnionych źródeł, przedkładając umowy darowizny, możemy udokumentować posiadane dochody, które tym samym z uwagi na swój „szczególny” charakter nie zostały przez podatnika wykazane w Urzędzie Skarbowym, a zwalniają podatnika z konsekwencji związanych z zatajaniem dochodów.
Warto również pamiętać o regulacji art. 4a ust. 1 pkt. 2 USiD. Zgodnie z przytoczonym przepisem USiD zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, jeżeli: w przypadku gdy przedmiotem darowizny są środki pieniężne, a wartość nabyta od tej samej osoby w okresie 5 lat, poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, doliczona do wartości rzeczy i praw majątkowych przekracza kwotę 9 637 zł gdy:
- zgłoszą nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego,
- oraz udokumentują ich otrzymanie dowodem przekazania na rachunek bankowy nabywcy albo jego rachunek prowadzony przez spółdzielczą kasę oszczędnościowo-kredytową lub przekazem pocztowym.
Jednak inaczej niż w poprzednim przypadku darowizna musi został zgłoszona do Urzędu Skarbowego i w odpowiedni sposób udokumentowana.
Podatnicy w trakcie prowadzonej kontroli podatkowej, niezwykle często oprócz darowizn, powołują sie również na umowy pożyczki.
Zgodnie z ustawą z dnia 9 września 2000 roku o podatku od czynności cywilnoprawnych (Dz. U. z 2000 r., nr 101, poz.649 ze zm.- UPCC) zwolnieniu z opodatkowania podlegają pożyczki udzielone:
- na podstawie umowy zawartej między osobami z I grupy podatkowej do wysokości kwoty niepodlegającej opodatkowaniu zgodnie z przepisami USiD ( tj. 9 637 zł),
- na podstawie umowy zwartej pomiędzy podmiotami innymi niż wyżej wymienione, do łącznej wysokości nieprzekraczającej kwoty 5 000 zł od jednego podmiotu i 25 000 zł od wielu podmiotów- w okresach 3 kolejnych lat kalendarzowych , począwszy od 1 stycznia 2009 r.
(wówczas ustawa nie nakłada na strony obowiązku zgłoszenia takiej umowy pożyczki do Urzędu Skarbowego)
Co ważne, zwolnieniu z opodatkowania podlegają również umowy pożyczki pieniężnej:
- zawarte między osobami z I grupy podatkowej (małżonek, zstępny, wstępny, pasierb, zięć, synowa, rodzeństwo, ojczym, macocha i teściów) gdy wysokość udzielonej pożyczki przekracza 9 637 zł, gdy:
- pożyczkobiorca złoży deklarację w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych w terminie 14 dni od dokonania czynności,
- pożyczkobiorca udokumentuje otrzymanie pieniędzy na rachunek bankowy, rachunek prowadzony przez spółdzielczą kasę oszczędnościowo- kredytową lub poprzez przekaz pocztowy.
Przykład:
Z Ojcem zawieram umowę pożyczki w kwocie np. 10 000 zł, składam deklarację w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych oraz załączam np. wyciąg z rachunku bankowego który udokumentuje wpływ środków z tytułu pożyczki. W takiej sytuacji pożyczka nie będzie podlegała opodatkowaniu.
Należy jednak wskazać, że w przypadku umowy pożyczki o kwocie przekraczającej wskazane powyżej limity pożyczkodawca musi ponieść koszty podatku od czynności cywilnoprawnej w wysokości 2% otrzymanej kwoty.
Z perspektywy podatnika, istotne jest przeanalizowanie możliwości jakie dają regulacje dotyczące darowizn i pożyczek. Warto jednak zwrócić uwagę na szczegółowe wymogi jakie muszą zostać spełnione by dana czynność mogła być z opodatkowania faktycznie zwolniona.
Co ważne, zatem jeśli darowizna oraz umowa pożyczki zostanie dokonana i udokumentowana w sposób prawidłowy, może uchronić nas przed bardzo dotkliwymi konsekwencjami kontroli podatkowej, tj. przed wykazaniem a co za tym idzie opodatkowaniem dochodów z nieujawnionych źródeł lub nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach na poziomie nawet 75 %.
Marta Wiśniewska
Konsultant Podatkowy w kancelarii
Russell Bedford Poland Sp. z o.o.