Zakres opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych ograniczony jest terytorialnie na zasadach przewidzianych w art. 1 ust. 4 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych. Co do zasady opodatkowaniu podlegają czynności cywilnoprawne, gdy ich przedmiotem są rzeczy znajdujące się w Polsce lub prawa majątkowe wykonywane w Polsce.
Opodatkowaniu mogą podlegać również czynności, których przedmiotem są rzeczy znajdujące się za granicą lub prawa majątkowe wykonywane za granicą, gdy nabywca ma miejsce zamieszkania w Polsce i czynność została dokonana w Polsce.
Możliwa zatem jest sytuacja, kiedy dwóch Polaków dokona czynności cywilnoprawnej, która w ogóle nie będzie podlegać w Polsce opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Należy jednak pamiętać, że samo zawarcie umowy (np. sprzedaży lub pożyczki) poza granicami Polski nie jest wystarczające aby uznać, że obowiązek podatkowy nie powstanie po stronie nabywcy mającego miejsce zamieszkania w Polsce. Konieczne jest również ustalenie gdzie znajduje się przedmiot czynności w momencie powstania obowiązku podatkowego (w większości przypadków jest to dzień dokonania czynności).
W przypadku, gdy przedmiotem czynności cywilnoprawnych są rzeczy ustalenie miejsca ich położenia nie jest w większości przypadków nazbyt kłopotliwe. Jeżeli dojdzie do sprzedaży samochodu, który w momencie podpisania umowy znajdował się w Polsce, sprzedaż taka będzie podlegać opodatkowaniu PCC w Polsce. Fakt, że sprzedawany pojazd jest zarejestrowany w Polsce nie przesądza o tym, gdzie znajdował się on w momencie zawarcia umowy, ale należy liczyć się z koniecznością udowodnienia przed organem podatkowym, że w momencie sprzedaży samochód był za granicą.
Poważne wątpliwości interpretacyjne pojawiają się natomiast w przypadku czynności, których przedmiotem są prawa majątkowe. Szczególnie w przypadku umów pożyczek pieniężnych ustalenie miejsca położenia ich przedmiotu okazuje się niezwykle trudne.
Przyjmując pogląd, zgodnie z którym pieniądze są traktowane jako rzecz, należy uznać, że w przypadku, gdy w momencie zawarcia umowy pożyczki pieniądze znajdują się za granicą i mają być przekazane na polski rachunek bankowy pożyczkobiorcy, to umowa pożyczki nie będzie podlegać opodatkowaniu w Polsce jeżeli nie jest zawarta na terytorium Polski.
W orzecznictwie pojawia się również odmienny pogląd, zgodnie z którym pieniądze nie są rzeczą, tylko prawem majątkowym. W konsekwencji przyjęcia takiego poglądu taka sama umowa pożyczki zawarta przez polskiego pożyczkobiorcę poza granicami Polski będzie podlegać opodatkowaniu PCC w Polsce, jeżeli w wykonaniu umowy pieniądze zostaną przekazane na polski rachunek bankowy.
Podsumowując należy zwrócić uwagę, że sam fakt dokonania czynności cywilnoprawnej poza granicami Polski nie oznacza braku obowiązku podatkowego w PCC w Polsce. Dokonując takiej czynności należy każdorazowo oceniać również co jest przedmiotem czynności i gdzie dana rzecz się znajduje bądź gdzie prawo majątkowe ma zostać wykonane.
Russell Bedford Poland Sp. z o.o.